Proqram Təminatı İstehsalçıları Assosiasiyasının (BSA “The Software Alliance”) proqram təminatı bazarının qlobal araşdırması üzrə hesabatında Azərbaycanın mövqeyi müsbət şəkildə dəyişib.
Belə ki, 2007-2013-cü illəri əhatə edən hesabatda bildirilib ki, Azərbaycanda 2013-cü ilin nəticələrinə əsasən bu göstərici 2011-ci ilə nisbətən 2% azalıb. 2007-ci ildə bu göstərici 92%, 2009-cu ildə 88%, 2011-ci ildə 87%, 2013-cü ildə isə 85% təşkil edib.
Sevindirici haldır ki, Azərbaycanda lisenziyasız proqram təminatınыn istifadəчиляринин сайы – Belarus (86%), Ermənistan (86%), Gürcüstan (90%) və Moldovadan (90%) azdır.
Hesabatda bildirilir ki, lisenziyasız proqram təminatının istifadəsinin əsas təhlükəsi kimi hakerlərin sanksiyalaşdırılmamış müdaxiləsi вя məlumat itkisi əsas götürüлцр.
“Lisenziyasız proqram təminatından istifadənin riskləri haqda istifadəçilərin məlumatlandırılması ildən-ilə artır və Azərbaycanda 2005-ci ildən lisenziyasız proqram təminatının istifadə səviyyəsi son 9 ildə 9% azalıb. Lakin lisenziyasız proqram təminatının istifadə səviyyəsinin 85% olması hələ də yüksək göstəricidir. Proqram aktivlərinə nəzarət və planlı iş müəlliflik hüquqları haqqında qanun pozuntularının ümumi səviyyəsini azaltmağa, mühüm risklərdən qaçmağa və hətta öz xərclərini azaltmağa kömək edəcək”, – deyə BSA-nın Azərbaycandakı nümayəndəsi Nəriman Ramazanov bildirib.
Ümumilikdə hesabat dövründə dünya üzrə lisenziyasız proqram təminatının bazar payı orta hesabla 43% təşkil edib, pirat proqram təminatının istifadəsindən dəyən ziyanın dəyəri isə 62 milyard 709 milyon dollar təşkil edib.
Lisenziyasız proqram təminatının ən yüksək istifadə səviyyəsi Asiya və Sakit Okean regionunda (62%) müşahidə olunur. 2011-ci illə müqayisədə bu göstərici 2 faiz bəndi artıb. Quraşdırılmış lisenziyasız proqram təminatının kommersiya dəyəri 21 milyard dollara çatıb.
Mərkəzi və Şərqi Avropa regionu lisenziyasız proqram təminatının sayına görə (61%) növbəti yeri tutur. Üçüncü yerdə – Latın Amerikası (59%) Yaxın Şərq və Afrika (59%) ölkələridir.
Qərbi Avropada lisenziyasız proqram təminatının payı 2013-cü ildə 3 faiz bəndi azalaraq 29%-dək aşağı düşüb, kommersiya dəyəri isə 12,8 milyard dollar təşkil edib.
Avropa İttifaqında lisenziyasız proqram təminatının payı 2013-cü ildə 2 faiz bəndi azalaraq 31%, kommersiya dəyəri isə 13,5 milyard dollar olub.
2 min İT rəhbərinin rəyi
“Lisenziyasız proqram təminatından istifadə təşkilati-idarəetmə səviyyəli problemdir və bizim sorğunun nəticələri bu istiqamətdə əlavə işlərin zəruriliyini göstərir. İstənilən şirkət üçün lisenziya tələblərinə tam riayət olunmasını təmin etməyə imkan verən bir sıra tədbirlər mövcuddur. Bura lisenziyalı proqram təminatının istifadəsi barədə rəsmi korporativ qaydaların qəbul olunması və uçotun diqqətlə aparılması daxildir. Bundan başqa, şirkətlər beynəlxalq standartlara cavab verəcək proqram aktivlərinin idarə olunması üçün daha çevik və etibarlı mexanizmlərin tətbiqini nəzərdən keçirməlidir. Bu cür SAM-təşəbbüslər effektiv mexanizm nəzarəti və şəbəkədə quraşdırılmış proqram təminatı haqqında tam təsvirin formalaşdırılması hesabına nəzərəçarpan üstünlüklər verə bilər. Analoji tədbirlər şirkətlərи təhlükədən əməliyyat risklərindən qoruyur və şirkətdə istifadəçilərin sayına əsaslanaraq, lazımi qədər lisenziyanın olmasına zəmanət verir”, – deyə BSA-nın prezidenti və baş icraçı direktoru Viktoria Espinel bildirib.
Lisenziyasız proqram təminatının payının azaldılması üçün nə etməli?
Lisenziyasız proqram təminatının payının azaldılması üçün BSA etiket qaydalarına əməl etməyi və korporativ istifadəçilərя bu nümunəyə əsasən hərəkət etməyi tövsiyə edir. Hökumət strukturları dünyada ən iri proqram təminatı istifadəçiləridir. Digər iri korporasiyalarda olduğu kimi, hökumət strukturlarında da İT-xidmətlərin tənzimlənməsi üsullarının istifadəsi və proqram aktivlərinin idarəedilməsi üçün alətlərin tətbiqi özündə müəyyən üstünlüklər daşıyır. Hökumətlər proqram aktivlərinin idarəedilməsinin inkişafına, dövlət və özəl müəssisələrdə, təchizatçılar tərəfindən tamamilə lisenziyalı proqram təminatının istifadəsinə kömək edə bilərlər.
Lisenziyasız proqram təminatının tətbiqi nəticəsində ortaya çıxan təhlükələr haqda ictimaiyyəti, hökuməti, mühasibatçıları, auditorları, sahə məsləhətçilərini və işgüzar təşkilatları maarifləndirmək lazımdır.
Bununla yanaşı, innovasiyaların inkişafını nəzərə almaqla qanunvericiliyin dəyişdirilməsi tələb olunur. “Bulud” hesablamalarının meydana gəlməsi və şəbəkə mobil qurğularının populyarlığının artması proqram təminatının yeni innovativ üsullarla tətbiqinə zəmin yaradır. Strategiyaların tərtibatçıları proqram təminatının mühafizəsini onun formatından və ya təchizetmə mexanizmlərindən asılı olmayaraq təmin etməlidirlər. Eyni zamanda hökumətlər, mövcud hüquq infrastrukturunun effektiv kompensasiya mexanizmləri ilə təchiz edilməsinə nail olmalıdırlar və bütün maraqlı tərəflərin birgə işini təmin etməlidirlər.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda pirat proqram təminatı ilə mübarizədə dövlət strukturlarının, sözsüz, böyük rolu var. Çünki ilk növbədə lisenziyalaşma prosesi məhz dövlət qurumlarından, təhsil sistemindən başlayıb. Hazırda isə bu istiqamətdə işlər daha da aktivləşdirilərək, özəl sektorda fəaliyyət göstərən iri şirkətləri və maliyyə bank sektorunu daxil едир.
Aynur Vəliyeva
Mənbə: rabitadunyasi.info.az
